Kryształ, a może żel?
Majowie i Aztekowie nazywali opal rajskim ptakiem lub kolibrem. Upierzenie tych egzotycznych ptaków, podobnie jak wybarwienie opali, połyskiwało niemal wszystkimi barwami. Opale ze względu na swą ogromną gamę kolorów i opalizacji zaliczane są do jednych z najcenniejszych kamieni na świecie.
Wielobarwność opali i ich iryzacja (efekt tęczowych barw) nie jest związana z kolorowymi inkluzjami w kamieniu, a z dynamicznymi zjawiskami świetlnymi. Ta gra barw jest jedynym w swoim rodzaju zjawiskiem w świecie minerałów. Opale składają się z mikroskopijnie małych kuleczek ułożonych w płaszczyzny i bloki. Światło załamuje się na przestrzeniach pomiędzy tymi kuleczkami i dochodzi do rozszczepienia białej barwy na barwy spektralne (widmowe).
Opal nie posiada również uporządkowanej sieci atomowej, co oznacza, że nie jest kryształem! Składa się z żelopodobnej masy, która spojona jest za pomocą gęsto nagromadzonych ogromnych ilości sferolitów krzemionki. Jeśli te maleńkie cząsteczki są jednakowej wielkości i są ułożone regularnie jedne nad drugimi, to uginają i rozszczepiają światło na barwy pryzmatyczne. Jeśli pola przylegają do siebie, ale są zwrócone w różne strony, wtedy obserwujemy cętkowane rozproszenie światła. Właściwa substancja opalu jest zwykle biała i widać ją jedynie w miejscach nieopalizujących. Bywają również opale o właściwej barwie szarej, pomarańczowej, brązowej, niebieskiej, a także czarnej i przezroczystej. Kolory wynikają z różnic w składzie chemicznym skał osadowych, czyli z obecności różnych pierwiastków śladowych – żelaza, kobaltu, miedzi, niklu, czy srebra.
Geologicznie opal jest młodym kamieniem, ponieważ nie byłby w stanie przetrwać ruchów tektonicznych, czy erozji powierzchniowych. Ma on twardość 5-6,5 w skali Mohsa. Większość złóż opali ma pochodzenie wulkaniczne.
Opale meksykańskie, australijskie, z Tanzanii, a może z Etiopii?
Bardzo dużo opali pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej, najpiękniejsze kamienie z tych regionów wydobywa się w Meksyku. Najdroższe okazy opali ognistych odznaczają się piękną pomarańczową barwą i doskonałą przezroczystością. Swój czerwony odcień opale meksykańskie zawdzięczają żelazu. Zwykle opale szlifuje się na gładko lub nadaje się im szlif kaboszonowy. Opale meksykańskie szlifuje się natomiast fasetowo.
To jednak nie Meksyk, a Australia jest potentatem, jeśli chodzi o wydobycie opali szlachetnych. W 1993 rząd Australii wyniósł ten kamień do rangi kamienia narodowego. Podkreślono tym, że to z Australii pochodzą najpiękniejsze opale na świecie. Najbardziej cenną odmianą są czarne opale, za które oferuje się najwyższe ceny.
Boulder-opale to również pochodzące z Australii kamienie. Są to cienkie żyły opalu szlachetnego wraz ze skałą macierzystą, które mają ciemną tonację i bardzo dynamiczną grę barw.
W końcu XX wieku Tanzania zaskoczyła znawców kamieni swoją niezwykłą odmianą kamieni – opalami prazowymi, które są zielone i zawdzięczają swoją barwę odrobinie niklu.
W ostatnich latach dość popularne stały się opale etiopskie. Badania mikroskopowe tych kamieni wykazują, że skała macierzysta składa się głównie z gliny, opalu zwyczajnego, kryształów skalenia alkalicznego i minerałów żelazowych. Opale etiopskie są efektowne, choć ich ceny są nieporównywalnie niższe niż opali australijskich, czy meksykańskich.
Jak dbać o opale?
Opale są niezwykle delikatnymi kamieniami i wymagają szczególnego traktowania. Twardość i wytrzymałość nie są niestety ich mocną stroną, dlatego w żadnym wypadku nie wolno narażać opali na upadki. Opale nie tolerują także wysokich temperatur i mogą od nich pęka i kruszyć się. Nie wolno wystawiać opali na ekspozycję silnego światła (w witrynach sklepowych), mocne słońce, ogień, czy wrzątek.
Opale nie znoszą detergentów. Nie powinno się ich nosić w trakcie prac domowych, bo chlor i inne ostre środki niszczą te delikatne kamienie. Trzeba ostrożnie korzystać z niektórych mydeł. Musicie pamiętać też, że opale są nieodporne na kawasy i tłuszcze – ostrożnie używajcie przy nich balsamów i kremów do ciała.
Zawarta w opalach woda może stopniowo odparowywać, co sprawia, że opale pękają. Dlatego tak ważne jest, by kamienie te przechowywać w wodzie lub w wilgotnej ściereczce. Jeśli wasze opale wyblakły, należy je zanurzyć w wodzie, a wtedy odzyskają swój blask.
Są rodzaje opali (bardzo często są to opale etiopskie), które pod wpływem wody tracą swoją opalizację i stają się przezroczyste. By wróciły do swojego właściwego stanu wystarczy pozwolić im wyschnąć.
Przy pielęgnacji biżuterii z opalami należy także zachować ostrożność. Czyszcząc ją ściereczkami należy unikać kontaktu z kamieniem. Nie wkładajcie również takich wyrobów do myjek ultradźwiękowych, bo zniszczy to Wasze piękne „rajskie ptaki”.
Skomentuj